Auteursarchief: Louis Bolk Instituut

Van Akker naar Bos: Workshops en congres

Geplaatst op door

Landbouw wordt Voedselbos, Stad ontmoet Platteland

Mark Shepard, auteur van ‘Herstellende Landbouw, agro-ecologie voor boeren, burgers en buitenlui’  geeft van 24 tot 27 november vier workshops in Park Lingezegen, het nieuwe landschapspark tussen Arnhem en Nijmegen. Op zaterdag 28 november is Mark de keynote speaker op het Van Akker naar Bos congres dat plaats zal vinden in de hogeschool Van Hall Larenstein te Velp.

Mark Shepard is een hele week in Nederland en zal in de vier workshops tot in detail ingaan op de eigenschappen en uitdagingen van het gebied. Alle deelnemers krijgen ook volop aandacht met hun vragen, want er kunnen maximaal 40 deelnemers per workshop meedoen.

Ook het congres duurt een hele dag. Behalve een uitgebreide lezing van Mark Shepard, zal Louis Dolmans vertellen over het park, Ruud Foppen over de achteruitgang in biodiversiteit, en prof.dr. Ewic Goewie over de omschakeling naar duurzame voedselproductiesysteemen. Ook zullen er diverse interessante break out sessies plaatsvinden.

Lees meer op www.akkernaarbos.nl

Inschrijven kan op www.meetup.com/Van-Akker-naar-Bos/

In deze tool meld je je eerst aan bij de van Akker naar Bos groep en daarna kun je je per workshop of voor het congres inschrijven.

Er zijn kosten verbonden aan zowel de workshops als het congres. Wij hebben deze zo laag mogelijk gehouden: € 95,00 voor een dag workshop en € 75 voor het congres.

Van Akker naar Bos is een initiatief van Stichting Doornik Natuurakkers, in samenwerking met de gebruikersraad van park Lingezegen, Hogeschool Van Hall Larenstein en het Louis Bolk Instituut.

 

Verslag minisymposium over agroforestry in NL

Geplaatst op door

Tijdens het symposium ‘Bomen over Bomen’ van 21 mei jl.in Bunschoten hebben ruim 50 deelnemers de nieuwste toepassingen van bomen in de landbouw gepresenteerd gekregen. Doel van de bijeenkomst was kennis uitwisselen en agroforestry in Nederland te professionaliseren met de oprichting van een Nederlandse belangenorganisatie. Met name uit de veehouderij is er veel interesse om bomen in de bedrijfsvoering in te zetten.

Het symposium werd georganiseerd ter afsluiting van het Praktijknetwerk en Multifunctioneel Landgebruik, uitgevoerd door het Louis Bolk Instituut, stichting Duinboeren en Brabants Landschap. Het was tevens de startbijeenkomst van de Nederlandse tak van de Europese belangenorganisatie voor agroforestry (EURAF).

Agroforestry in Nederland wint terrein
Het aantal agrarische ondernemers in Nederland dat bomen of struiken met landbouw combineert (agroforestry), neemt toe. De kern is: gebruik maken van de vele toepassingen van bomen. Zo leveren bomen voer, in de vorm van takken en bladeren, stellen ze mineralen uit de diepe ondergrond beschikbaar, bieden ze beschutting voor kippen en kunnen houtsnippers voor energie of in de stal gebruikt worden. Zo ontstaat er letterlijk meerwaarde per hectare dure Nederlandse landbouwgrond: meerwaarde in opbrengst, dierenwelzijn maar ook qua landschap en biodiversiteit.

Wilgen bij melkveehouders, fruitbomen bij pluimveehouders
Wilgen zijn een welkome aanvulling op een geiten- of melkveebedrijf. De houtsnippers zijn er voor energieopwekking of strooisel in de stal. ´Voederbomen´ zijn voor geiten (takken) en koeien (bladeren) een natuurlijke -en geliefde- bron van eiwit, mineralen en gezondheidsbevorderende stoffen, zoals bijv. tanines. Voederbomen kunnen vers gevoerd worden of ingekuild. Naast de veehouderij blijken er ook kansen voor de sierteelt te liggen. Zo levert een potrozenkweker snoeiafval aan Diergaarde Blijdorp: een mooi voorbeeld van lokale samenwerking met wederzijds voordeel. Het inzetten van bomen bij  vrije uitloopkippen of kalkoenen in een fruitboomgaard zijn sprekende  voorbeelden. De dieren zorgen voor bemesting en ruimen schadelijke insecten en bladafval op. Hierdoor krijgen schimmels geen kans. Andersom zorgen fruitbomen in een kippenuitloop voor beschutting, waardoor kippen zich veiliger voelen en de uitloop beter gebruiken.

Nederlandse afdeling Agroforestry opgericht
De European Agroforestry Association (EURAF) is hét Europese platform voor agroforestry. Tijdens het symposium is EURAF Nederland opgericht. In het EURAF-netwerk werken boeren, landschapsbeheerders, bosbouwers, beleidsmedewerkers en onderzoekers samen aan het ontwikkelen en implementeren van innovatieve toepassingen van boomteelt in Nederland. Eén van de speerpunten van EURAF is het subsidiabel maken van bomen, zowel de aanplant als het onderhouden.

Bekijk hier de presentaties:

Agroforestry in NL: verleden, heden en toekomst – Anne Oosterbaan, WUR

Combineren van fruitteelt met kippen – Wil Sturkenboom, Warmonderhof

Wilgenplantages in agroforestry systemen: kansen voor multifunctionele biomassaproductie – Martijn Boosten, Probos

Heggen: cultuurhistorie op een modern landbouwbedrijf – Lex Roeleveld, Stichting Heg en Landschap

Voederbomen – Nick van Eekeren, Louis Bolk Instituut

 

 

Aanmelden voor EURAF Nederland

Geplaatst op door

Er heeft zich sinds de oprichting van Europese Agroforestry Association (EURAF) in 2011, een groot Europees netwerk rond het onderwerp agroforestry gevormd. In bijna alle lidstaten hebben zich organisaties aangesloten bij de EURAF. Het is daarmee hét Europese platform voor agroforestry geworden waarop zich alle kennis en kunde heeft geconcentreerd.

EURAF NL/Stichting Agroforestry Nederland
Tijdens het minisymposium ‘Bomen over bomen’ op 21 mei 2014, is de Nederlandse tak van de EURAF gelanceerd. EURAF NL wordt in Nederland vertegenwoordigd door de Stichting Agroforestry Nederland die zich als doel gesteld om als contactorgaan tussen de Europese partnerorganisaties en de Nederlandse initiatieven te fungeren. Belanghebbenden kunnen zich bij Stichting Agroforestry Nederland aansluiten en hiermee lid worden van EURAF.

Waarom lid worden?
Lidmaatschap van de EURAF is om drie redenen belangrijk. Ten eerste omdat we dan in Nederland als volwaardig partner van EURAF kunnen fungeren, ten tweede om meer “massa” te geven aan het Europese agroforestry beweging om zo en nog steviger invloed te krijgen in Brussel en ten derde om uit de eerste hand op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen op het gebied van onderzoek, praktijk en beleid.

Hoe lid worden?
U kunt donateur worden van Stichting Agroforestry Nederland, daarmee wordt u automatisch lid van de EURAF. Meld u zich via dit online formulier aan. Hierin kunt u ook uw interesses, vragen en suggesties kwijt en uw betrokkenheid bij bestaande agroforestry initiatieven. Op deze manier willen we de behoeftes inventariseren.

Kosten
Het lidmaatschap zal voor personen circa 15 euro per jaar kosten en voor organisaties 175 euro. We zitten nu nog in de opstartfase, binnenkort krijgt u hier definitief bericht over. Maar meld u zich vast aan via het online formulier, dan zijn wij op de hoogte van uw interesse.

Bomen over bomen: minisymposium over Agroforestry in Nederland

Geplaatst op door

Op woensdag 21 mei 2014 vindt er een minisymposium plaats over agroforestry in Nederland. Iedereen die zich inzet voor inpassing van bomen en struiken in het landelijk gebied is van harte uitgenodigd! Zie hier de uitnodiging.

Het doel van de bijeenkomst is om de diverse agroforestry-initiatieven die in Nederland plaatsvinden te presenteren en veel uit te wisselen, zodat opgedane kennis beter wordt benut en kruisbestuiving plaatsvindt.

Datum: Woensdag, 21 mei 2014
Locatie: Eemlandhoeve, Bisschopsweg 5b, 3752 LK Bunschoten

Programma
12:30     Inloop met koffie
13:00     Opening door dagvoorzitter Piet Rombouts, BMF
13:10     Agroforestry in NL: verleden, heden en toekomst – Anne Oosterbaan, WUR
13:40     Combineren van fruitteelt met kippen – Wil Sturkenboom, Warmonderhof
13:50     Wilgenplantages in agroforestry systemen: kansen voor multifunctionele biomassaproductie – Martijn Boosten, Probos
14:20     Praktijkvoorbeeld Voedselbos – Wouter van Eck, Foodforestry
14:30  pauze
15:00     Heggen: cultuurhistorie op een modern landbouwbedrijf – Lex Roeleveld, Stichting Heg en Landschap
15:10     Voederbomen – Nick van Eekeren, Louis Bolk Instituut
15:40     Teelt van voederbomen – Jaap Nobel, Diergaarde Blijdorp
15:50     Houtsnippers in de stal – Henk Hoefnagel, melkveehouder
16:00     Uitleg over EURAF – Mark Vonk, Overlegplatvorm Duinboeren

Deze middag is de afsluiting van het Praktijknetwerk Voederbomen en Multifunctioneel Landgebruik, maar ook een start. In 2011 is de Europese organisatie voor agroforestry (EURAF) opgericht. Wij zien deze bijeenkomst als de start van een Nederlandse “tak” van EURAF, waarin in een jaarlijks terugkerende bijeenkomst alle Nederlandse agroforestry initiatieven bij elkaar worden gebracht.

Meld u zich vóór 14 mei aan via b.luske@louisbolk.nl Wij verheugen ons op uw komst!

EURAF conferentie

Geplaatst op door

De Europese Agroforestry Federatie (EURAF) organiseert voor de tweede keer een internationale conferentie over agroforestry in Europa. Dit keer is het thema:

Integreren van wetenschap en beleid voor het stimuleren van agroforestry

De conferentie vindt plaats van 4 t/m 6 juni 2014 in Cottbus, Duitsland.
Bekijk hier de flyer en het programma.

Opgeven voor de conferentie kan via deze link.

 

 

 

De meerwaarde van heggen in beeld

Geplaatst op door

 

Met de komst van het nieuwe GLB en de gekoppelde vergroeningsmaatregelen, krijgt  biodiversiteit op het platteland hernieuwde aandacht. Heggen vervullen in het Nederlandse cultuurlandschap een belangrijke ecologische functie. Zij vormen een ecologisch netwerk van waaruit vogels, insecten en reptielen zich kunnen verspreiden. Door de uitvinding van het prikkeldraad het aantal heggen in Nederland sterk gedaald. Hiermee is ook het aanzicht van het platteland veranderd. Gelukkig komen heggen nog wel op allerlei plaatsen voor: in het veld, rond het boerenerf, boomgaarden, landgoederen, kerkenpaden, in uiterwaarden en rond essen. Heggen kunnen bestaan uit een variatie aan soorten, zoals de haagbeuk, kornoelje, sleedoorn, hazelaar, wilde lijsterbes, kardinaalsmuts, diverse rozensoorten, meidoorn.

Om heggen en andere meerjarige landschapselementen rendabel te maken op het moderne landbouwbedrijf, ligt de uitdaging bij het combineren van functies. Bijvoorbeeld om heggen ook te gebruiken als veevoeder of als alternatieve energiebron.

Voor twee heggen zijn de meerwaarde voor het vee en de omgeving in beeld gebracht, aan de hand van de droge stof opbrengsten, de nectar- en stuifmeelwaarden voor bijen, bessen voor vogels en enkele voederwaarden van de bladeren (Tabel 1).

De meerwaarden van bovengenoemde heggen zijn in beeld gebracht aan de hand van drachtplantenlijst van Imkerpedia, bessenkalender van de Vogelbescherming en de voederwaardentabel van Praktijknetwerk Voederbomen en Multifunctioneel Landgebruik.

Tabel 1. Meerwaarden van twee heggen in beeld

Tabel 1. Meerwaarden van twee heggen in beeld

Heg bestaande uit Gewone esdoorn, Veldesdoorn, Lijsterbes en Hazelaar in gebruik als erfafscheiding

Heg bestaande uit Gewone esdoorn, Veldesdoorn, Lijsterbes en Hazelaar in gebruik als erfafscheiding

De eerste heg is ca. 2 meter hoog en bestaat uit 4 soorten: Gewone esdoorn, veldesdoorn, lijsterbes en hazelaar (Figuur 1). De voorgaande snoeidatum van de heg was in juni 2013. De droge stof opbrengst in september 2013 bedroeg 74 kg ds/ha aan twijgen en bladeren. De jaarproductie zal iets hoger zijn maar is nog niet hoog. Qua mineralensamenstelling van de bladeren is het wel aanvullend op gras. Met name het calciumgehalte van bladeren is een stuk hoger, net als mangaan en koper voor een aantal soorten. Naast veevoer is deze heg een stuifmeelleverancier in het vroege voorjaar voor bijen en andere nuttige insecten, en levert bessen voor vogels gedurende de zomer en najaar.

 

 

 

 

Heg 2 bestaande uit Meidoorn, Sleedoorn, Rode en Gele Kornoelje en Gelderse Roos in gebruik als veekering

Heg 2 bestaande uit Meidoorn, Sleedoorn, Rode en Gele Kornoelje en Gelderse Roos in gebruik als veekering

De tweede heg bestaat uit 5 soorten: Meidoorn, Sleedoorn, Rode en Gele Kornoelje en Gelderse Roos (Figuur 2). De voorgaande snoeibeurt was een jaar geleden, in oktober 2012. De Droge stof opbrengst was ruim 500 kg ds/ha. Deze heg levert aan het einde van de winter en het vroege voorjaar al stuifmeel voor insecten. Gedurende de hele winter zijn er bessen voor vogels te vinden.

 

 

 

 

 

Agroforestry op de BioVak 2014

Geplaatst op door

Binnen het Praktijknetwerk Biologisch: Klimaatneutraal! concludeerden akkerbouwers en veehouders dat een klimaatneutrale bedrijfsvoering, haalbaar is als de uitstoot van broeikasgassen op het bedrijf wordt gecompenseerd door agroforestry.
Agroforestry is het combineren van van eenjarige gewassen of weidegrond met bomen. In de tropen is deze teeltwijze gebruikelijk. Ook in Frankrijk wordt deze teeltwijze toegepast, waar zij akkerbouw combineren met walnoten en populieren.
De afwisseling van akkers en weidegrond met bomenrijen zorgt voor een ander microklmaat, bovengronds en ondergronds. Experimenten in Frankrijk leverden 10 procent hogere opbrengsten.

Het Praktijknetwerk Biologsich: Klimaatneutraal! organiseert tijdens de BioVak op 23 januari om 11.00 een workshop over dit thema.
Mark Vonk zal vanuit het Praktijknetwerk Voederbomen en Multifunctioneel Landgebruik ingaan op de praktische toepassingen van agroforestry. Bert Reubens (ILVO) zal resultaten van agroforestry proeven in België en Frankrijk toelichten.

De BioVak vindt plaats op 22 en 23 januari 2014 in de IJsselhallen in Zwolle.

 

Grazende geit geeft bedreigde boomkikker de ruimte

Geplaatst op door

Boomkikkers staan op de Rode Lijst van bedreigde diersoorten. In de Leemkuilen (Udenhout)  heb je echter kans om ze te ontdekken. In dit gebied, dat door het Brabants Landschap wordt beheerd, bevinden zich veel braamstruiken. Op deze struiken liggen deze kleine amfibieën vaak te zonnen.  Sinds deze zomer zijn er ook geiten te zien die de oprukkende vegetatie in het gebied in toom moeten houden. Dit initiatief is een mooi voorbeeld van samenwerking tussen natuur en landbouw om plekken te creëren die aantrekkelijk zijn voor boer, burger en maatschappij.

Boomkikkers houden van bramen 
Boomkikkers houden niet van bomen, maar van bramen. Daarom hadden ze beter braamkikkers kunnen heten. Boomkikkers hebben juist braamstruiken nodig om op te zitten en op te zonnen. Als er te veel bomen zijn lukt dat niet. Beheerder van het gebied Theo Quekel: “In de Leemkuilen schieten in het hele terrein zaailingen van berk en wilg op en verandert het vrij snel in een bos. Normaal beheersen we de oprukkende vegetatie simpelweg door bomen te kappen, maar dat is een kostbare zaak.” Biologische geitenhouder Gerrit Verhoeven: “Geiten zijn van nature knabbelaars en die eten niets liever dan blaadjes en bast van bomen. Door gesprekken met het Brabants Landschap kwamen we op het idee om de geiten de bomen in toom te laten houden.” Onderzoek en monitoring vanuit het Praktijknetwerk Voederbomen en Multifunctioneel Landgebruik moeten duidelijk maken hoe het natuurlijk evenwicht tussen boomkikkers en geiten ligt, zodat beide populaties goed naast elkaar kunnen bestaan en er niet teveel braamstruiken sneuvelen.

Koppeling natuur, landbouw en recreatie
Het project heeft voordeel voor iedereen. Door slimme samenwerking tussen boeren en natuurorganisaties kunnen de kosten van natuuronderhoud naar beneden. Daarbij krijgen geiten een gevarieerd menu van gras, kruiden en bomen. Van de rondspringende geitenlammeren in het natuurgebied zal bovendien elke passant genieten.

Op zoek naar de boomkikker
In het voorjaar, de voortplantingsperiode, horen we vaak de concerten van boomkikkers. Maar ze ontdekken is vaak moeilijk. Nu de bramen rijp zijn, heb je meer kans er eentje te vinden. Omdat de boomkikker een bedreigde diersoort is, kun je hem het beste rustig laten zitten.

Over het Praktijknetwerk Voederbomen en Multifunctioneel Landgebruik 
In het Praktijknetwerk Voederbomen en Multifunctioneel Landgebruik (www.voederbomen.nl) wordt gekeken hoe bomen als voerleverancier inpasbaar zijn op een modern melkveebedrijf. Dit gebeurt door de teelt van voederbomen op het boerenbedrijf, maar kan ook in samenwerking met natuurorganisaties. In het Praktijknetwerk werken melkveehouders van het Overlegplatform Duinboeren samen met Brabants Landschap en onderzoeksinstelling Louis Bolk Instituut. Bij dit initiatief worden de ontwikkeling van de vegetatie en het gedrag en welzijn van de geiten gemonitord. Dit levert het Praktijknetwerk meer inzicht in de voorkeur van geiten voor gras, kruiden en bomen in een natuurlijke omgeving. Streven is om vanaf 2014 een vergaand onderzoek te starten naar het samenleven van geit en boomkikker. Resultaten uit dit project zijn ook relevant voor landbouw-natuurinitiatieven elders in het land.

“Geiten voor Boomkikkers” is een gezamenlijk initiatief van het Brabants Landschap, het Overlegplatform Duinboeren, Brabants Landschap en het Louis Bolk Instituut, en wordt begeleid vanuit het Praktijknetwerk Voederbomen en Multifunctioneel Landgebruik. Voor meer informatie kunt u terecht bij Nick van Eekeren, n.vaneekeren@louisbolk.nl, 0343 – 523.860.

Database met voederwaarde van blad en twijgen van voederbomen

Geplaatst op door

In het Praktijknetwerk Voederbomen hebben Ilse Meir en Boki Luske een database aangelegd met de beschikbare voederwaarde van bomen die potentieel hebben voor de Nederlandse situatie. In de database zijn meer dan 100 boomsoorten opgenomen. Naast voederwaarde als energie- en eiwitinhoud zijn ook de gemeten mineralengehalte weergegeven. In de database is makkelijk te selecteren op boomsoorten en op de voederwaarde parameter waar men de nadruk op wil leggen. Het hoogste ruw eiwitgehalte wordt bijvoorbeeld genoteerd in de gewone vlier gevolgd door de valse acacia. De database kan een ondersteuning bieden bij de keuze van voederbomen die veehouders willen aanplanten.
Voor meer informatie Nick van Eekeren (n.vaneekeren@louisbolk.nl) en Mark Vonk (mark@duinboeren.nl).